Kanser riski
Polikistik over sendromu (PKOS) olan kadınlarda endometrium, over ve meme kanseri riskinin arttığı belirtilmektedir. Yapılan birçok klinik çalışmada meme ve endometrium kanseri riskinin arttığı net olarak ifade edilmiştir. Obezite hiperglisemi, anovulasyon, infertilite gibi faktörlerin PKOS ile birlikteliği nedeniyle bu kanserlerin gelişiminde tek başına PKOS’un riskini tespit edebilmek güçtür. Verilerin yetersizliği nedeniyle over ve meme kanserinde bu durum daha belirgindir. PKOS’nun endometrium kanseri ile ilişkisi ise net olarak belirtilmiştir.
Endometrial kanser : Polikistik over sendromu hastalarında, kronik östrojen maruziyeti ve ovulatuar siklusların azlığı nedeniyle progesteron sekresyonu da yetersiz kalır. Bu nedenle endometriumda mitojenik stimulasyon olur ve endometrial hiperplazi ve endometrial kanser riski artar. PKOS hastaları ayrıca kronik hiperinsülinemi, serum IGF-1 düzeylerinin yüksek olması, obezite ve hiperandrojenizm gibi endometrium kanseri için diğer risk faktörlerine de sahiptir. Uygun endometrial değerlendirme, progesteron ile indüklenen periyodik kanamalar, ovulasyon indüksiyon ajanları ve gebelik endometrium kanseri riskini azaltır. İnsülin hassaslaştıcı ajanların endometrium kanserini önlemede etkili olduğu sınırlı çalışmalar ile belirtilmiştir. Yaşam tarzı değişiklikleri ve kilo verme ile ovulasyonun normale dönmesi endometrial hiperplazi ve kanser riskini azaltır. (Kilo vermek ayrıca meme kanseri riskini de azaltır). Endometrial hiperplazi için izlem konusunda bir konsensus olmasa da bir çalışmada oligoovulatuar hastalarda transvajnal ultrasonografide endometrial kalınlık 7 mm’den az ise histolojik olarak endometrial hiperplazi tanısı konmadığı belirtilmiştir.
Koroner Arter Hastalığı (KAH):
a. PKOS hastalarında görülen obezite, insülin direnci, glukoz intoleransı veya tip 2 DM ve dislipidemi KAH açısından risk faktörleri arasındadır.
b. Serum CRP seviyeleri kardiyovaskuler hastalık için biyokimyasal prediktördür, PKOS hastalarında CRP değerleri yüksek olarak izlenir.
c. Ateroskleroz gelişiminde endotelyal disfonksiyon önemli bir yer tutmaktadır, hepsi desteklemese de bazı çalışmalarda PKOS hastalarında endotelyal disfonksiyon olduğu gösterilmiştir.
Androgen excess ve PCOS (AE-PCOS) Society polikistik over sendromlu hastalarda kardiyovaskuler hastalık açısından risk değerlendirilmesini önermektedir. Abdominal obezite, yüksek LDL seviyeleri, sigara kullanımı, hipertansiyon, glukoz intoleransı, dislipidemi , erken yaşta koroner arter hastalığı aile hikayesi (erkeklerde 55 yaş, bayanlarda 65 yaş altı), subklinik vaskuler hastalık varlığı PKOS hikayesi olan hastaları koroner arter hastalığı açısından riskli gruba sokmaktadır. Metabolik sendrom varlığı, tip 2 DM, aşikar vaskuler veya renal hastalık varlığı ise yüksek risk grubunu oluşturmaktadır. AE-PCOS Society, her kontrolde kan basıncı ve bel çevresi ölçümü, 2 yılda bir kolesterol seviyeleri ve BMI 30 kg/m2 den fazla olanlarda 75 gr OGTT yapılmasının önermektedir. (40 yaş üzeri veya GDM hikayesi ve ailede tip 2 DM olan zayıf PKOS hastalarına da önerilir) Kardiyovaskuler hastalık riskini azaltmak için yaşam tarzı değişiklikleri, obez hastalar için kilo kaybı ve diet önerilmektedir. Metformin gibi insülin hassaslaştırıcılar glukoz metabolizmasını düzenleyerek, LDL seviyelerini düzelterek ve inflamatuar markerları düşürerek kardiyovaskuler hastalık riskini azaltmaktadır.
Tip 2 diyabet
PKOS’da izlenen glukoz metabolizması bozuklukları diabet gelişimi açısından bağımsız bir risk faktörüdür. PKOS hastalarında %30-40 oranında glukoz telerans testleri ile gösterilmiş bozulmuş glukoz toleransı izlenmektedir. Obez PKOS hastalarında yapılan bir başka çalışmada 40 yaşına geldiklerinde tip 2 diabet %10, glukoz intoleransı %35 oranlarında izlenmiştir. Özellikle 1. Derece akrabalarında Tip 2 DM varsa bu risk artmaktadır. Diet, egzersiz, yaşam tarzı değişiklikleri ve kilo kaybı ise insülin direncini azaltmaktadır. Metformin gibi insülin hassaslaştırıcılar diyabet riskini azaltmaktadır. Diabetes Prevention Program’da insülin direnci olan hastalarda (PKOS varlığı özellikle belirtilmemiş) diyabet gelişiminin, plaseboya göre metformin ile %31 oranında azaldığı gösterilmiştir.
Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı (Nonalcoholic fatty live disease: NAFLD): Yapılan çalışmalarda PKOS hastalarında ALT yüksekliği %2-30 oranlarında bildirilmiştir. PKOS’taki anormal lipid metabolizması nedeniyle NAFLD oluşur, bu durumda karaciğer inflamasyon ve doku hasarına duyarlı hale gelir. Sonrasında hepatosit zedelenmesi ve apoptozla karekterize, alkolik olmayan steatohepatit ( Nonalcoholic steatohepatitis: NASH) ortaya çıkmakta ve bu durum siroza kadar ilerleyebilmektedir. Hastaların bu açıdan taranması konusunda fikir birliği yoktur. Yüksek riskli hastalarda ALT ölçümü ve ultrason önerilmektedir. Yaşam tarzı değişiklikleri ve kilo kaybı önerilmekte, bazı vakalarda farmakolojik tedavi gerekebilmektedir.
Venöz Tromboemboli:
Uzun süreli oral kontraseptif kullanımı neden olmaktadır. Özellikle 40 yaş üstü ve obez hastalarda risk belirgindir.
PKOS hayatın erken yıllarında başlayan bir problem olduğu için daha kısa sürede karşılaşılabilecek diğer komplikasyonlar aşağıda belirtilmiştir.
Gebelik komplikasyonları: PKOS ta spontan abortus riski genel populasyondan %20-40 daha fazladır. Bir metanalizde genel populasyon ile karşılaştırıldığında, PKOS hastalarında gebelikte GDM gelişimi açısından odds ratio (OR) 3.4, gestasyonel hipertansiyon için 3.4, preeklampsi için 2.2 ve preterm doğum için 1.9 olarak belirtilmiştir. Doğan bebeklerde yenidoğan yoğun bakım ünitesinde izlenme oranları da daha fazladır.( OR:2.3) PKOS ‘taki kronik inflamasyonun CRP değerlerinde artışa neden olduğu , bu durumun gebelikte daha da kötüleştiği ve gebelik komplikasyonları ile ilişkili olabileceği belirtilmiştir.
Uyku apnesi: PKOS ile premenopozal kontrol grubu hastalarını karşılaştıran bir çalışmada, Obstruktif uyku apnesi ve gündüz uyku halinin PKOS hastalarında daha fazla (OR:30) olduğu gösterilmiştir. BMI ‘a göre gruplandığında bile risk daha fazladır. En önemli prediktör açlık insülin konsantrasyonu ve glukoz-insülin oranı olarak bildirilmiştir. Obstruktif uyku apnesi, PKOS’da insülin direnci, glukoz intoleransı ve tip 2 DM açısından önemli bir belirleyicidir.
Dislipidemi: Yapılan çoğu çalışmada PKOS’ta HDL kolesterol ve TG seviyeleri düşük, LDL kolesterol seviyeleri yüksek bulunmuştur. Bu durum obez olmayan PKOS hastaları için de geçerlidir.
Depresyon ve Anksiyete
Kaynaklar
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/33” Glueck CJ, Wang P, Goldenberg N, Sieve-Smith L. Pregnancy outcomes among women with polycystic ovary syndrome treated with metformin. Hum Reprod 2002; 17:2858.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/55” Ehrmann DA, Barnes RB, Rosenfield RL, et al. Prevalence of impaired glucose tolerance and diabetes in women with polycystic ovary syndrome. Diabetes Care 1999; 22:141.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/125” Schmidt J, Landin-Wilhelmsen K, Brännström M, Dahlgren E. Cardiovascular disease and risk factors in PCOS women of postmenopausal age: a 21-year controlled follow-up study. J Clin Endocrinol Metab 2011; 96:3794.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/109” Wild RA, Carmina E, Diamanti-Kandarakis E, et al. Assessment of cardiovascular risk and prevention of cardiovascular disease in women with the polycystic ovary syndrome: a consensus statement by the Androgen Excess and Polycystic Ovary Syndrome (AE-PCOS) Society. J Clin Endocrinol Metab 2010; 95:2038.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/100” Thomson RL, Buckley JD, Lim SS, et al. Lifestyle management improves quality of life and depression in overweight and obese women with polycystic ovary syndrome. Fertil Steril 2010; 94:1812.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/97” Gourdy P, Bachelot A, Catteau-Jonard S, et al. Hormonal contraception in women at risk of vascular and metabolic disorders: guidelines of the French Society of Endocrinology. Ann Endocrinol (Paris) 2012; 73:469.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/86” Boulman N, Levy Y, Leiba R, et al. Increased C-reactive protein levels in the polycystic ovary syndrome: a marker of cardiovascular disease. J Clin Endocrinol Metab 2004; 89:2160.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/85” Jovanovic VP, Carmina E, Lobo RA. Not all women diagnosed with PCOS share the same cardiovascular risk profiles. Fertil Steril 2010; 94:826.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/100” Thomson RL, Buckley JD, Lim SS, et al. Lifestyle management improves quality of life and depression in overweight and obese women with polycystic ovary syndrome. Fertil Steril 2010; 94:1812.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/60” Legro RS, Gnatuk CL, Kunselman AR, Dunaif A. Changes in glucose tolerance over time in women with polycystic ovary syndrome: a controlled study. J Clin Endocrinol Metab 2005; 90:3236.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/102” Bhattacharya SM, Jha A. Prevalence and risk of depressive disorders in women with polycystic ovary syndrome (PCOS). Fertil Steril 2010; 94:357.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/68” Vgontzas AN, Legro RS, Bixler EO, et al. Polycystic ovary syndrome is associated with obstructive sleep apnea and daytime sleepiness: role of insulin resistance. J Clin Endocrinol Metab 2001; 86:517.
HYPERLINK “http://www.uptodate.com/contents/clinical-manifestations-of-polycystic-ovary-syndrome-in-adults/abstract/112” Fauser BC, Tarlatzis BC, Rebar RW, et al. Consensus on women’s health aspects of polycystic ovary syndrome (PCOS): the Amsterdam ESHRE/ASRM-Sponsored 3rd PCOS Consensus Workshop Group. Fertil Steril 2012; 97:28.
Carly E Kelley, Ann J Brown, Anna Mae Diehl, Tracy L Setji. Review of nonalcoholic fatty liver disease in women with polycystic ovary syndromeWorld J Gastroenterol 2014 October 21; 20(39): 14172-14184