Doğurganlık çağındaki bayanlarda sıklıkla karşılaşılan bir problemdir.
Yumurtalıkların normal çalışmaları sırasında, her ay bir yumurta seçilerek yaklaşık 2,5-3 cm çapa ulaşarak büyür ve yumurtlama (yumurtanın çatlaması- ovulasyon) denen durum gerçekleşir. Sonrasında gebelik olmazsa adet dönemine kadar küçülerek kaybolur. Eğer büyüyen bu yumurta çatlamazsa veya ovulasyon sırasında yumurtalık çevresinde oluşan kanama kendini sınırlayamazsa bazı yumurtalık kistleri oluşur. Bunlara fonksiyonel over kistleri denir. Tamamen iyi huyludur ve genelde herhangi bir tedavi verilmese bile birkaç aya kadar kendisi kaybolur. Adet gecikmesi, karın ağrısı ve hassasiyet gibi şikayetlere neden olur.
İyi huylu olarak adlandırılan ancak fonksiyonel over kistleri gibi gerileme ihtimali daha nadir olan yumurtalık kistleri de vardır. Çikolata kisti (endometrioma), dermoid kist (içinde kıl, yağ veya diş dokusu bulunabilen over kistleri) musinöz veya seröz kistadenom bunlardan bazılarıdır. Boyutları ve oluşturdukları şikayetlere göre ilaç tedavisi veya genelde operasyon gerekebilmektedir. Kist nedeniyle ameliyat olan hastalarda en sık izlenen patolojiler dermoid kist ve endometriomadır
Çocukluk çağında da yumurtalık kistleri görülebilmektedir. Çoğunluğu iyi huyludur ancak yine de kistin ultrason veya MR görüntülerine bakılarak ve büyüme paterni izlenerek operasyon gereksinimi olabilir. Germ cell tümör denen bir grup over kisti özellikle çocukluk çağında izlenmektedir.
Kötü huylu over kistleri genelde ileri yaşlarda ortaya çıkar. Karında şişlik, karın ağrısı gibi şikayetleri neden olur.
Kistlerin değerlendirilmesi:
Yumurtalıklarda oluşan kistler için ultrasonografik inceleme oldukça faydalı bilgiler verir. Çoğu kistin iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) olma ihtimali büyük doğruluk oranları ile tespit edilir. Aynı şekilde MR görüntülemesi ile de kistin malignite ihtimali belirlenebilir. Doğurganlık yaş grubundaki hastalarda oluşan kistlerde kanser olma ihtimali sadece %5-10 civarıdır.
Menopoz dönemindeki kistlerde kanser olma ihtimali daha yüksektir. Bu nedenle bu yaş grubundaki kist veya kitlelerde öncelikle kötü huylu olmadığını anlamak amaçlı tetkikler yapmakta fayda vardır. Abdominal MR incelemesi veya kan tetkikleri bu konuda yardımcı olur.